فارس: شیوع جهانی بیماری آنفلوانزای جدید مسئولان را نگران و مردم را سرگردان كرده است، مردم می پرسند، این چه بیماری است و چه باید بكنیم. مسئولان هشدار می‌دهند كه اصول بهداشتی را رعایت كنید، اما بیماری همچنان به پیش می‌رود.
بیماری آنفلوانزای جدید با نوع ویروس H1N1 سابقه طولانی دارد و یك ویروس جدید نیست. مهمترین سابقه جهانگیری یا پاندمی این بیماری به سالهای 1917 و 1918 بر می‌گردد كه با وجود نبود سیستم دقیق آمارگیری و ثبت بیماری گفته می شود حدود 40 میلیون قربانی داشته است. بعد از آن نیز موارد دیگری از جهانگیری این نوع ویروس گزارش شده است كه مهمترین آن پاندمی سال 1976 است كه حدود 8 میلیون قربانی در آن ثبت شده است.
ویروس H1N1 یكی از انواع ویروس آنفلوانزاست كه چون بین انسان و خوك مشترك است به آنفلوانزای خوكی معروف شده است. شیوع این بیماری در اواخر سال خورشیدی گذشته یعنی اواخر اسفند در مكزیك آغاز شد و گر چه ثابت نشد كه این ویروس در خوك‌های روستایی كه اولین موارد بیماری در آن در مكزیك گزارش شده وجود داشته است اما به هر حال به علت اشتراك آن بین انسان و خوك به آنفلوانزای خوكی معروف شد.
شیوع این بیماری از مكزیك آغاز شد و رفته رفته به كشورهای دیگر آمریكای جنوبی، كانادا، انگلستان و تقریباً همه كشورهای جهان گسترش پیدا كرد به طوری كه سازمان بهداشت جهانی فاز 5 هشدار را برای این بیماری جهانگیر اعلام كرد كه نشانه بالاترین مرحله شیوع یك بیماری در تمام قاره‌های جهان است.
كارشناسان حوزه سلامت پیش بینی كرده‌اند كه پاندمی یا جهانگیری بیماری آنفلوانزای H1N1 تا دوسال آینده ادامه خواهد داشت و در این مدت یك سوم مردم جهان به این بیماری مبتلا می‌شوند. میزان مرگ ناشی از این بیماری نیز در كشورهای مختلف متفاوت گزارش شده است و از نیم درصد تا حدود 5 درصد متغیر است.
در كشور ما نیز مسئولان وزارت بهداشت پیش بینی كرده‌اند كه تا دو سال آینده بین 10میلیون تا 24 میلیون ایرانی به این بیماری مبتلا می شوند و حدود یك درصد افراد مبتلا بر اثر این بیماری جان خود را از دست می‌دهند.
بر اساس آخرین آمار سازمان بهداشت جهانی این بیماری تاكنون جان 6 هزار نفر را در جهان گرفته است و در كشور ما نیز بر اساس آمار رسمی وزارت بهداشت تاكنون حدود 2662 نفر به این بیماری مبتلا شده و 58 نفر به همین علت جان خود را از دست داده‌اند كه گر چه این آمار رسمی بیانگر وضعیت واقعی این بیماری نیست اما نشان می‌دهد كه میزان مرگ این بیماری در كشور ما بیش از یك درصد است.
یكی از مشكلاتی كه كنترل این بیماری در كشور ما دارد، نبود دستورالعمل مشخص برای تشخیص و افتراق آن با سایر انواع آنفلوانزاست، در اغلب موارد حتی یك پزشك معالج هم نمی‌تواند به دقت تشخیص دهد كه فرد مبتلا به سرماخوردگی و آنفلوانزا به كدام نوع ویروس این بیماری مبتلاست. تشخیص قطعی آنفلوانزای فصلی از آنفلوانزای H1N1 مستلزم انجام تست تشخیصی است كه امكان انجام این تست برای همه بیماران وجود ندارد.
در ظاهر علایم بیماری آنفلوانزای H1N1 با آنفلوانزاهای فصلی مشابه است. بیماران در مرحله اول كه احساس سرماخوردگی و علائم مشابه آنفلوانزا مانند عطسه، سرفه، آب ریزش بینی، تب، لرز، كوفتگی و خستگی و كم اشتهایی دارند و در مرحله بعد ممكن است علایمی مانند تنگی نفس، تب طولانی، سرگیجه و حتی استفراغ و اسهال هم ظاهر شود.
در كودكان علائمی مانند تنفس كند یا دشوار، تیره‌رنگ یا كبود شدن پوست، ناتوانی در نوشیدن مایعات به میزان كافی، استفراغ شدید یا مداوم، اختلال سطح هوشیاری، تمایل نداشتن به بازی یا آغوش والدین و بهبود علائم آنفلوانزا در ابتدا و عود ناگهانی تب و سرفه شدید از جمله علایم آنفلوانزای جدید است.
در اكثر موارد افراد مبتلا بعد از یك هفته استراحت یا مصرف داروهای اولیه مسكن تب و درد، قرص سرماخوردگی، نوشیدن مایعات فراوان و استراحت در منزل درمان می‌شوند اما گروه‌هایی از مردم كه دارای ضعف ایمنی بدن هستند، یا به یك نوع بیماری مشخص مانند آسم، دیابت، بیماری قلبی و عروقی، كلیوی یا انواع دیگر بیماری‌های خاص و مزمن مبتلا هستند، همچنین زنان باردار، كودكان زیر 5 سال و نیز سالمندان در معرض خطر جدی‌تر این بیماری هستند و ممكن است نیازمند بستری و مصرف داروی درمان آنفلوانزا باشد كه با نام تجاری تامیفلو در كشور ما نیز وجود دارد و البته فقط در اختیار وزارت بهداشت است.
این بیماری مانند انواع دیگر آنفلوانزا از طریق ترشحات بدن فرد مبتلا مانند ترشحات بینی، دهان و حتی چشم ممكن است به فرد دیگری منتقل شوند، ممكن است افراد مبتلا دست آلوده خود را به دستگیره یا سایر امكانی كه مورد استفاده عموم است، بزنند. ویروس این بیماری ممكن است تا 9 ساعت در آن محل زنده بماند و اگر فرد دیگری به آن محل دست بزند، در صورتی كه دست آلوده خود را سریع نشوید و به دهان، چشم یا بینی خود بزند، مبتلا می‌شود.
هنوز واكسن آنفلوانزای نوع A به صورت رسمی از سوی سازمان بهداشت جهانی تأیید نشده است. با این حال برخی كشورها واكسن تولیدی خود را برای مصرف داخلی وارد بازار كرده‌اند یا حتی به برخی كشورهای درخواست كننده فروخته‌اند كه یك بحث مناقشه آمیز است زیرا ایمنی این واكسن‌ها هنوز تأیید نشده است.
از طرف دیگر در بسیاری از كشورها و از جمله كشور ما كه هنوز این واكسن وارد نشده است. افراد سودجو واكسن آنفلوانزای فصلی را كه به علت هجوم مردم كمیاب شده است به عنوان واكسن آنفلوانزای خوكی فروخته‌اند و از این طریق به دنبال سودآوری هستند كه البته واكنش جدی را در این زمینه از سوی مسئولان وزارت بهداشت شاهد نبوده‌ایم.
عده‌ای نیز با وجود این كه بارها از سوی وزارت بهداشت اعلام شده كه واكسن آنفلوانزای فصلی هیچ تأثیری در پیشگیری از آنفلوانزای جدید ندارد، واكسن آنفلوانزای فصلی را مورد استفاده قرار داده‌اند. گر چه تزریق این واكسن در صورتی كه نوع تأیید شده و مربوط به امسال باشد بی ضرر است اما باعث كمبود آن برای گروه‌هایی كه واقعاً به آن نیازمند هستند مانند، سالمندان، زنان باردار و افرادی كه زیاد دچار سرماخوردگی می شوند، شده است.
شاید تزریق این واكسن در شرایط كنونی بیش از همه مورد نیاز كادر درمانی باشد كه با انواع آنفلوانزا سر و كار دارند، زیرا این خطر در تمام دنیا وجود داردكه ویروس آنفلوانزای فصلی با آنفلوانزای خوكی در بدن یك نفر در یك زمان وارد شود و این مسئله باعث تغییر ژنتیكی ویروس و ایجاد یك ویروس جدید با خطر همه‌گیری بیشتر و مرگ آوری بالاتر شود.
نگرانی دیگری كه در كشورهای اسلامی و از جمله كشور ما وجود دارد این است كه با توجه به اینكه مراسم حج تمتع در جریان است، به علت حضور میلیون‌ها نفر از سراسر جهان به احتمال زیاد تعداد قابل توجهی از حجاج ایرانی نیز به این بیماری مبتلا خواهند شد، فارغ از اینكه چه تعداد از زائران ایرانی به ویروس آنفلوانزای H1N1 مبتلا شوند، به هر حال تعداد زیادی از جمع 60 هزار نفر حجاج ایرانی هنگام بازگشت به كشور این ویروس را با خود به كشور خواهند آ‌ورد و هنگام ورود به كشور به هر طریق بر اثر تماس با اطرافیان این ویروس را منتشر خواهند كرد. به نظر میرسد تدبیر كافی برای كنترل این واقعه اندیشیده نشده است.نه غربالگری پیش بینی شده و نه قرنطینه‌ای برای انبوه افراد بیماری كه ناگهان طی چند روز وارد كشور خواهند شد. به خصوص اینكه مهمترین خاصیت این بیماری قدرت سرایت بسیار بالاتر آن است.
به هر حال به نظر میرسد برای كنترل این بیماری كه تا دو سال آینده مهمان ماست باید تدابیر جدی‌تری انجام داد، اقداماتی كه به طور مشخص می‌توان آنها را طی 10 قانون خلاصه كرد.
1- فرهنگ دست دادن و دیده بوسی باید طی دو سال آینده اصلاح شود. آن قدر باید درباره پرهیز از دست دادن و روبوسی كردن از رسانه‌های مختلف به مردم اطلاع رسانی شود كه این امر به یك كار قبیح تبدیل شود و به خصوص این فرهنگ درباره حجاج و مسافران كشورهای خارجی اهمیت بیشتری دارد.
2-شست و شوی مداوم دست‌ها باید به یك فرهنگ عمومی تبدیل شود، مردم باید بدانند كه همواره قبل از غذا خوردن و حتی مصرف تنقلات یا بعد از دست زدن به یك دستگیره در یا قسمتی از یك وسیله عمومی كه ممكن است قبلاً آلوده شده باشد، بلافاصله دست‌های خود را با آب و صابون بشویند و در اماكن عمومی به خصوص اماكن شلوغ مانند مدارس و مراكز درمانی، ترمینال‌ها، مركز زیارتی و مساجد باید آب و صابون در اختیار مردم باشد و البته با نزدیك شدن به ماه محرم و صفر و برگزاری مراسم این ایام توجه به این نكته در تكایا و حسینه‌ها نیز بسیار ضروری است.
3- افراد بیمار كه به هر نوع آنفلوانزا مبتلا هستند باید در زمان بیماری نكات بهداشتی را رعایت كنند و به خصوص استفاده از دستمال كاغذی یكبار مصرف و دفع آن در یك سطح در دار كه بدون تماس دیگران دفع می‌شود، بسیار اهمیت دارد. این افراد همچنین باید از تماس نزدیك با دیگران اجتناب كنند و خود را مسئول سلامت اطرافیان خود بدانند.
4- افراد بیمارباید هنگام بیماری از ورود به اماكن عمومی خودداری كنند. مسئولان دستگاه‌های اجرایی، مراكز شغلی و آموزشی نیز باید بدون هر گونه سختگیری به افراد مبتلا به هر گونه آنفلوانزا تا زمان بهبودی كامل آنها (بین 3 تا 7 روز) مرخصی بدهند زیرا نه تنها حضور آنها در محل كار یا تحصیل باعث درمان و بهبود دیرتر آنها می‌شود و در این مدت افراد بیشتری را مبتلا می‌كنند بلكه ابتلای سایر همكاران یا همكلاسان خسارت‌های اقتصادی بیشتری را به آن مجموعه تحمیل خواهد كرد.
5- بیماران باید در اسرع وقت به پزشك مراجعه كنند و دستورات پزشك را به درستی اجرا كنند. البته وزارت بهداشت نیز باید دستورالعمل و پروتكل تشخیص آنفلوانزای جدید و درمان استاندارد آن را برای تمام پزشكان و مسئولان مراكز بهداشتی و درمانی دولتی و غیر دولتی ابلاغ كند تا از درمانهای سلیقه‌ای و گاه كم اثر كه متأسفانه در مواردی مشاهده می‌شود، خودداری شود.
6- وزارت بهداشت باید برای گروه‌های پر خطر كه خود اعلام كرده، برنامه مشخص تری داشته باشد تا از میزان مرگ این بیماری كاسته شود در حالی كه برنامه خاصی برای بیماران خاص و مزمن، زنان باردار، كودكان و سالمندان دیده نمی‌شود.
7- وزارت بهداشت باید هر چه زودتر امكان دسترسی مردم به واكسن آنفلوانزای نوع A را فراهم كند و تلاش كند، گروه‌های بیشتری تحت پوشش واكسیناسیون این بیماری قرار بگیرند. ضمن اینكه با اطلاع رسانی مناسب به مردم از هدر رفتن واكسن محدود آنفلوانزای فصلی و سودجویی افراد فرصت طلب جلوگیری كند.
8- وزارت بهداشت دستورالعمل‌هایی را برای كنترل این بیماری در مراكز آموزشی، وسایل حمل و نقل عمومی و سایر اماكن عمومی از جمله اماكن مذهبی برای رعایت ضوابط بهداشتی مانند داشتن تهویه مناسب و ضد عفونی كردن مرتب آنها ابلاغ كرده است اما به نظر میرسد، اجرای كامل این دستورالعمل‌ها در حد مطلوب نباشد. سهل انگاری در اجرای این ضوابط قطعاً هزینه‌های این بیماری را بالا خواهد برد. نظارت جدی‌تر وزارت بهداشت و سایر دستگاه‌های مسئول برای اجرای ضوابط بهداشتی امری ضروری است.
9- باید برای افراد فقیر چه افرادی كه دچار فقر اقتصادی هستند و به تغذیه یا لباس مناسب دسترسی ندارند و چه افرادی كه دچار فقر فرهنگی هستند و به علت كم سوادی یا دسترسی نداشتن به وسایل ارتباط جمعی به اطلاعات كافی در مورد مسائل بهداشتی و از جمله این بیماری دسترسی ندارند، برنامه جداگانه‌ای طراحی و اجرا شود زیرا فقدان چنین برنامه‌ای خواه ناخواه موجب گسترش بیشتر این بیماری خواهد شد.
10- اطلاع رسانی درباره این بیماری نیز باید گسترش یابد و به خصوص صدا و سیما به عنوان رسانه ملی در این زمینه وظیفه بیشتری دارد، همین كه بسیاری از مردم با مشاهده یك فرد بیمار در اطراف خود سراسیمه و نگران می‌شوند نشان می‌دهد، اطلاعات مردم در این زمینه كافی نیست، مطمئناً افزایش اطلاعات مردم باعث كنترل بیشتر بیماری و كاهش نگرانی‌ها می‌شود و البته دولت نیز باید در كنار هزینه كردن برای تهیه واكسن و داروی این بیماری، برای آگاه سازی مردم و ترویج فرهنگ پیشگیری نیز هزینه كند و گرنه هزینه‌های سنگین اقتصادی و اجتماعی این بیماری كه تا دو سال آینده مهمان ماست، بیش از همه بر كمر دولت سنگینی خواهد كرد. |
